Hatutan.com, (30 Agostu 2024), Díli-Dadus hosi Banco Centrál Timor-Leste (BCTL) kona-bá dezempeñu fundu mina-rai Timor-Leste nian hosi fulan-Janeiru to’o fulan-Jullu tinan 2024 iha nia balansu ka montante billaun $18.6.
Lee Mós: Fundu Mina-Rai Hela De’it Ona Billaun $16-resin
“Atualiza mós sobre dezempeñu fundu mina-rai. Iha tinan ida-ne’e hosi fulan-Janeiru to’o loron 31 fulan-Jullu 2024, ita-nia fundu mina-rai nia balansu billaun $18.6,” Governadór BCTL, Helder Lopes atualiza bá jornalista sira hafoin ho Vise Ministra Finansas, akompaña Direjente Firma Black Rock, enkontru ho PM Xanana Gusmão iha Palásiu Governu, Dili, Segunda (27/08/2024).
Governadór BCTL ne’e esplika, hosi billaun $18.6 governu aloka ka investe iha assert class ka portofoliu investimentu nian tolu. Ida maka bá Fix Income, ka sira bolu dehan títulus, ne’e hamutuk billaun $12.5. Ida fali maka bá Alternative Equities ka sira bolu dehan asoens (saham), ne’e hamutuk billaun $5.4. Depois mós TL nian investimentu iha Timor Gap liu-liu bá sosa Saham iha Greater Sunrise ninian.
“Hosi ballansu billaun $18.6 to’o iha loron 31 fulan-Jullu 2024, ita investe iha portofóliu de investimentu sira ne’ebé ohin ha’u temi. Agora, hosi janeiru to’o dia 31 de jullu, ita nia fundu, konsege hatama ona retornu investimentu ne’e hamutuk millaun $950, retornu investimentu de’it. Agora, hosi fa’an mina no gás ne’e, fulan-Janeiru to’o loron 31 fulan-Jullu hamutuk millaun $70,” Helder Lopes hateten.
“Retornu Investimentu hosi fulan-Janeiru to’o loron 31 fulan-Jullu hamutuk millaun $950 hosi fa’an mina no gás ne’e, osan ne’ebé ita hetan ne’e millaun $70, agora, ita kuandu tau sira ne’e hamutuk, entaun, iha periúdu ne’ebé hanesan, reseita ne’ebé ke tama bá ita nia fundu ne’e hamutuk millaun $1,200,” nia tenik.
Helder Lopes informa mós katak, totál osan ne’ebé governu ona hosi fulan-janeiru to’o lorom 31 fulan-jullu foin lalais, governu dada hamutuk millaun $650 hodi finansia bá despeza estadu durante ne’e.
“Levantamentu hosi millaun $650 hosi fundu mina-rai ne’e, halo dala-tolu. Millaun $300 halo iha fulan-Fevereiru, millaun $200 halo iha fulan-Abríl, depois millaun $150 halo iha fulan-Jullu. Tanba ne’e maka totál millaun $650. Ida ne’e mak ita ninia dezempeñu fundu mina-rai,” Helder Lopes esplika.
Blackrock Mak halo Investimentu bá TL nia Fundu Mina–rai ho 12.3% hosi kedas 2013 to’o Ohin Loron
Hosi kedas tinan 2013 mai to’o ohin loron, governu iha tempu ne’ebá, halo akordu investimentu bá jestaun finanseira ka Investment Management Agreement ho parseiru Blackrock hodi halo investimentu bá Timor-Leste ninia fundu mina-rai ho pursentu 12.3 (12.3%).
Primeiru-Ministru RDTL, Kay Rala Gusmão sente apresia ho parseiru Blackrock ne’e, tanba durante ne’e sira mak tulun Governu TL liuhosi Banco Centrál Timor-Leste (BCTL) hodi halo investimentu bá Timor-Leste nia fundu mina-rai hosi kedas tinan 2013 to’o ohin loron.
Apresiasaun ida ne’e PM Xanana to’o durante halo enkontru ho dirijente sira Blackrock nian iha ne’ebé akompañadu hosi Governadór BCTL, Helder Lopes no Vise Minitra Finansas, iha Palásiu Governu, Díli.
Hafoin enkontru ne’e, Governadór BCTL Helder Lopes informa, Blackrock ne’e hanesan External Fun Manager ida ne’ebé mak ajuda governu halo investimentu bá fundu mina-rai TL nian.
Mandatu ne’ebé governu fó bá parseiru Blackrock ka External Fun Manager ne’e maka atu halo investimentu bá TL ninia fundu mina-rai hamutuk pursentu 12.3 (12.3%) iha parte equítika ka Saham (asaun) ninian. Tanba ne’e maka Blackrock nu’udár TL nia parseiru, ajuda governu halo investimentu iha TL nia assert ka rikusoin fundu minarai ne’e iha merkadu internasionál.
Governadór BCTL, Helder Lopes dehan, parseiru Blackrock mai halo kooperasaun ho Governu RDTL, normalmente mai koalia ho banku sentrál, atu hametin liután kooperasaun ho governu, liu-liu komprende sira ninian dezempeñu servisu. Tanba ne’e maka, ohin aproveita sira hasoru malu ho primeiru-ministru, hodi atualiza kona-bá sira-ninian servisu.
Tuir TL ninia lei, fundu mina-rai ne’e na’in mak povu, maibé, jere hosi governu, no depois governu fó mandatu bá BCTL atu halo investimentu, no banku sentrál mós husu bá External Fun Manager ka Blackrock ne’e atu ajuda BCTL hodi halo investimentu iha merkadu finanseiru.
Akordu bá jestaun investimentu ho parseiru Blackrock ne’ebé hosi kedas 2013 mai to’o ohin loron ne’e, seidauk iha data terminasaun bá akordu, tanba konforme informasaun ne’ebé mak governu iha, Blackrock maka assert manager boot liu iha mundu, katak, rikusoin mundu nian ne’e ema hotu fó bá sira, sira mak halo jestaun, sira mak halo investimentu.
Hatán kona-bá oinsá ho rekomendasaun hosi PM Xanana Gusmão rasik, Helder Lopes dehan, tanba Blackrock jere TL nia rikusoin, nune’e, governu nia orientasaun ka hakarak bá sira nafatin halo oinsá atu investimentu ne’e kontinua hatama retornu mai povu TL, tanba fundu ne’e mak agora atu kontinua sustenta, nia depende maka’as bá retornu hosi investimentu.
Jornalista: Rogério Pereira Cárceres